Een wijntje op zijn tijd is heerlijk. Op het terras, tijdens een maaltijd, in de tuin of op de bank. Voor iedere situatie en smaak is er wel wijn te vinden: rood, wit, rosé, met bubbels of zonder. Iedere wijnstreek in Europa en daarbuiten heeft zo zijn eigen wijn, met eigen karaktertrekken; pittig, robuust, stoer en ernstig of juist vief, fruitig, licht en opgewekt. De keuze is enorm.

Je kunt bij de keuze van de wijn natuurlijk letten op de smaak, streek of gelegenheid. Maar misschien vind je het ook de moeite waard om te letten op de manier waarop wijn is geproduceerd. Wijnspeciaalzaken en supermarkten bieden steeds vaker wijn aan die op verantwoorde wijze is gemaakt. Tijdens het maakproces van deze wijnen wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met milieu en dieren.

Zo zijn er al enkele jaren (gecertificeerde) biologische wijnen te koop. Deze wijnen (ook wel ‘bio-wijnen’ genoemd) zijn van druiven gemaakt die biologisch zijn geteeld, dat wil zeggen dat er bij de teelt geen gebruik is gemaakt van chemisch samengestelde producten (zoals kunstmest, insecticiden en herbiciden). Ook bij het maakproces van biologische wijn (van druif tot wijn) worden geen geur-, smaak-, kleurstoffen toegevoegd. Bio-wijnen bevatten bovendien minder sulfiet — een stof die van nature bij het maakproces ontstaat, maar bij conventionele wijnen vaak extra wordt toegevoegd voor een langere houdbaarheid.

Sinds kort is er naast de bio-wijn nog een andere, nieuwe wijn in opkomst: veganistische wijn (ook wel ‘vegan-wijn’ genoemd). Voor velen zal het vreemd in de oren klinken. Veganistisch heeft toch iets te maken met “plantaardig”? Alle wijnen zijn in die zin toch “veganistisch”; immers, wijn is gemaakt van druiven. Dus wat is dan “veganistische” wijn? Waarin verschilt deze wijn van biologische wijn? En hoe kun je veganistische wijn herkennen? Deze blog probeert je op deze vragen antwoord te geven.

Veganistische wijn

Onder veganistische producten verstaan we producten die geen dierlijke ingrediënten bevatten. Bij dierlijke ingrediënten kan gedacht worden aan dierlijk vlees, maar ook aan ingrediënten die afkomstig zijn van producten van dieren (zoals melk, honing en eieren). Vaak kiezen veganisten voor producten zonder dierlijke ingrediënten om het uitbuiten of het lijden van dieren te voorkomen en om de druk op de natuurlijke leefomgeving te verkleinen.

Tot zover duidelijk. Maar waarom zou wijn nu vanuit veganistisch oogpunt een probleem zijn? Wijn wordt toch van druiven gemaakt? Inderdaad, wijnproductie gaat vooral over de bewerking van druiven, maar er worden in de verschillende fasen van het maakproces ook andere ingrediënten gebruikt. En daar zit het probleem. Want soms zijn deze ingrediënten ook dierlijk. Dierlijke ingrediënten worden vooral gebruikt in de fase van het “klaren” (het helder maken) van de wijn.

Voor het maken van wijn is vergisting nodig, een natuurlijk proces waarbij de druivensuikers worden omgezet in koolzuur en alcohol. Dit proces wordt op gang gebracht met behulp van gisten (eencellige schimmels). Na het vergisten ziet wijn er troebel uit; er zitten dan nog pitdeeltjes en gistrestanten in de wijn. Het troebel zijn heeft verder geen invloed op de smaak, maar het ziet er wel minder smaakvol uit. De wijn moet daarom “geklaard” worden.

Om wijn te klaren gebruiken wijnmakers een hulpmiddel, meestal een (koe)melkeiwit. Door dit eiwit toe te voegen slaan de deeltjes die voor vertroebeling zorgen, sneller neer waardoor deze vervolgens eenvoudiger uit de wijn gefilterd kunnen worden.

Nu zijn deze eiwitten (gemaakt van (koe)melk) geen probleem voor vegetariërs (immers melkeiwitten zijn geen dierlijke vleesproducten), maar wel voor veganisten. Behalve de wijn zelf kunnen ook de wijnkurken voor veganisten een probleem zijn omdat er in kurken bijenwas zit verwerkt. Voor het plakken van etiketten wordt lijm gebruikt dat van caseïne wordt gemaakt — ook dat kan bezwaarlijk zijn voor veganisten omdat het een dierlijk eiwit is dat in koemelk voorkomt.

Een traditionele wijn past in veel gevallen dus niet in een veganistisch dieet. Strikt genomen moeten ook vegetariërs goed letten op de verwerkte ingrediënten. Soms worden voor het wijnklaren namelijk ook producten gebruikt die afkomstig zijn van vissen (zoals gesmolten vissenhuid, -kop en -staart). En de lijm waarmee de etiketten op de flessen wordt geplakt kan van slachtafval (meestal van varkens) gemaakt zijn, al zijn de meeste lijmsoorten tegenwoordig synthetisch.

Kortom: in wijn zitten behalve druiven ook dierlijke producten verwerkt, ook al zou je dat niet verwachten. Dit wetende, zul je als vegetariër of veganist voor jezelf moeten bepalen in welke mate het drinken van traditionele wijn een bezwaar voor je is. Mocht het voor jou bezwaarlijk zijn, dan betekent dit niet dat je geen wijn meer kunt drinken. Gelukkig zijn er namelijk in toenemende mate veganistische wijnen. Steeds meer wijnhandelaren kiezen er bewust voor vegan wijn in hun assortiment op te nemen.

Bij veganistische wijnen wordt voor het klaren van de wijn geen gebruik gemaakt van een uit vlees of ander dierlijk product verkregen hulpmiddel. Wijnmakers zetten hier een plantaardig alternatief voor in, bestaande uit (een mix) van gemalen graan en tarwe. Sommige wijnmakers zien zelfs geheel af van het gebruik van hulpmiddelen. Het inzinken van de troebele deeltjes duurt dan wat langer en vaak blijft de wijn dan in beperkte mate troebel.

Biologische wijn en veganistische wijn

Zowel de veganistische als biologische wijn zijn een bewust en meer natuurvriendelijk alternatief voor de conventionele wijn. Maar een veganistische wijn is niet per definitie een biologische wijn, en omgekeerd.

Immers, hoewel bij het maken van een veganistische wijn geen gebruik wordt gemaakt van dierlijke ingrediënten, is het niet uitgesloten dat er bij de druiventeelt voor deze wijn chemische producten worden ingezet (wat op gespannen voet staat met een biologische druiventeelt). En zo geldt ook omgekeerd dat een bio-wijn meestal niet veganistisch is; in een biologische wijn worden weliswaar geen chemische producten gebruikt, maar met het klaren van de wijn gaan wel hulpstoffen gemoeid die een dierlijke oorsprong hebben.

Hoe een veganistische wijn te herkennen

Op wijnflessen en etiketten zie je vaak allerlei aanduidingen, bekroningen en keurmerken terug (waarvan de bekendste de AOC (de ”Appellation Controlee” dat garant staat voor de herkomst van een wijn). Waar kun je nu aan zien of de wijn die je koopt op vegetarische wijze is gemaakt? Gelukkig bestaat er sinds 2016 een keurmerk dat garandeert dat een wijn vegetarisch is: het V-merk, ontwikkeld door het “European Vegetarian Union” (EVU).

Het label classificeert de wijnen op twee manieren: vegetarisch (zonder vleesproducten) en veganistisch (zonder dierlijke producten als vlees, zuivel, eieren, melk etc.). In de laatste categorie vallen de veganistische wijnen. Bovendien is de wijnmaker sinds 2012 wettelijk verplicht om op het etiket te melden dat de wijn sporen van bijvoorbeeld eieren of melk kan bevatten. Je kunt dus ook altijd zelf op het etiket kijken om te bepalen uit welke ingrediënten en hulpstoffen de wijn is samengesteld.

Tot slot

Niets lekkerder dan een wijntje op zijn tijd. Maar geniet je niet nog meer van een wijntje als je weet dat het zonder dierenleed is gemaakt? Veganisten zouden natuurlijk volmondig “ja” antwoorden, en dat doen ze in steeds grotere getale. Ook is er een groeiende groep die niet (geheel) een veganistische eetstijl of overtuiging heeft, maar wel graag kiest voor wijn waarmee het welzijn van dieren wordt gesteund, vooral wanneer het wijn is dat cadeau wordt gedaan aan bevriende veganisten. Veganistische wijn past bij een tendens naar meer duurzaam en verantwoord consumeren.

Juist deze tendens heeft veel wijnmakers ertoe gezet om hun manier van produceren te herzien. Niet alleen omdat ze daarmee in een groeiende behoefte voorzien, maar vaak ook omdat het beter past bij hun eigen overtuiging of bij de maatschappelijke taak die zij als wijnmaker voor zichzelf zien. Er zijn ook veel wijnhandelaren die ervoor kiezen om vegan-wijnen in hun assortiment op te nemen en die je graag helpen bij het kiezen van de juiste veganistische wijn. Misschien is het ook iets voor jou, deze wijn zonder een wrange bijsmaak van dierenleed. Proost! Ook op de dieren!